کودکان در سنین ۳-۴ سالگی از خردسالی وارد دوران کودکی می شوند. در این دوره آن ها با هم متفاوت هستند و ممکن است با میزان های متفاوتی هم رشد کنند.

دستاوردهای پژوهشی در زمینه ی رشد و پرورش کودک به شناخت دوره هایی در رشد زبانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی در کودکان انجامیده است.

کودک در سن بالای سه سال می تواند راحت تر احساس خود را با کلمات ابراز کند، توانایی کنترل هیجانات، خشم و ترس را پیدا می کند.

سه ساله ها در مقایسه با کودکان دو ساله مطیع تر بوده، نسبت به صحبت ها واکنش بهتری نشان می دهند. دلیل آوردن برای آنها ساده تر است.

گاهی اوقات کودکان سه ساله قبل از انجام کار اجازه می گیرند.

در مواردی سه ساله ها برای احترام و رعایت توقعات پدر و مادر سؤالاتی طرح می کنند. ( درست انجام دادم؟)

از آنجایی که سه ساله ها در مقایسه  با دو ساله ها بسیار اجتماعی تر هستند، امکان به وجود آمدن توقع بی جا و انتظار بیش از حد از آن ها وجود دارد. 

کودک سه ساله ی شما بسیار مشغول و فعال است. او می تواند از یک فعالیت به انجام فعالیت دیگری بپردازد که این مسئله بستگی به حالت روحی او دارد. نشانه های واضحی وجود دارد که کودک در این مرحله شروع به کنترل توجه خود نسبت به یک موضوع و توانایی توقف یک فعالیت و بازگشت به انجام آن در زمان دیگر دارد. 

 به صورت مداوم مهارت جدیدی را رشد می دهند، استقلال طلبی شان را در بازی هایشان نشان می دهند، بنابراین سرسختی و کج خلقی عکس العمل های طبیعی است که کودک از خودشان نشان می دهد.

سه ساله ها اغلب در وقت نیاز و اگر بخواهید حاضر به کمک هستند، می توانند از عهده ی انجام بسیاری از کارهای جزیی برآیند و یا دست کم در انجام آن به سایر افراد خانواده کمک کنند. آن ها آمادگی مسؤلیت پذیری برخی از کارها را دارند. از او بخواهید اسباب بازی هایش را سرجای خودش بگذارد و در برخی از کارهای خانه کمک کند. رفتار درست و حساب شده ی پدر و مادر، کودک را به همکاری و تعاون سوق می دهد.

کودک سه ساله مشتاق جلب توجه است و این اشتیاقی است که در مراحل بعدی رشد هم مجدداً خودنمایی می کند.  یکی از ابزارهای معمول برای کودک این است که والدین به او توجه کنند و مورد توجه آن ها باشد. با توجه به  کودک، انجام رفتارهای منفی او را کاهش دهید، به کارهای خوب او توجه کنید و به کارهای او پاداش بدهید. در این زمان سرگرمی های آگاهانه ای برای کودک به وجود آورید، زیرا در این سن شما می توانید پایه ی اعتماد به نفس کودک را برای انتخاب های درست در آینده شکل دهید. 

به تدریج و با پشت سرگذاشتن دوران سه سالگی، کودک در موقعیتی قرار می گیرد که بار دیگر به اطراف و اطرافیانش توجه  پیدا می کند، به عبارت دیگر او که حالا برای خود کسی شده، در جستجوی توجه و جلب نظر می خواهد بخشی از دیگران شود. از سرکشی دست می کشد تا محبوب گشته و مورد لطف قرار گیرد. و آنها را در موقعیت ادب آموزی بیشتری قرار می دهد 

اگر در این سال حساس که کودک آمادگی یادگیری و همکاری دارد، به او درس ادب بدهید، کار خود را در مراحل بعدی رشد که استقلال طلبی بار دیگر پای بر عرصه زندگی کودک می گذارد، راحت می کنید.

 

ویژگی های کودکان ۳ تا ۴ سال

 

• ویژگی های زبانی کودکان سه تا چهارساله:

 

کودکان از زبان برای کمک به شناخت جهان استفاده می کنند. گنجینه ی واژگان کودک کم کم تا هزار و پانصد واژه افزایش می یابد.در سه سالگی او با جملات ساده ای صحبت می کند و چیزهای زیادی در سر او وجود دارد که اغلب به نظر می رسد که کلمات نمی توانند به اندازه ی کافی سریع بیرون بیایند و همه چیز را توصیف کنند.

 قدرت سخن گفتن با کاربرد زیادتر صفت ها، قیدها، ضمیرها و حروف اضافه پیدا می کنند. کودکان در کاربرد زمان گذشته مهارت پیدا می کنند، اما ممکن است نشانه های گذشته و حال را درست به کار نبرند. می توانید دامنه ی کاربرد واژگان توصیفی را با کتاب های تصویری و داستان های مصور که به جزيیات پرداخته باشند گسترش دهید 

کودک بین سه تا چهار سال باید قادر باشد:

• اسم و سنش را بگوید
• تعداد ۲۵۰ تا ۵۰۰ کلمه را بگوید
• به سؤالات پاسخ دهد

 

 

• ویژگی های شناختی کودکان سه تا چهار ساله:

 

 کودک شما در این سن شروع به پرسیدن سؤالات زیادی می کند. کودک مایل به پرسیدن است و پرسش را واقعا به خاطر فهمیدن و دانستن انجام می دهد و احتمالاً آن را بازگو می کند و به دنبال راهنمایی از شماست. سؤال هایی را با “چی”، ” چه کسی”، “کجا” و “چرا” می پرسند. در حالی که برخی اوقات می تواند آزار دهنده باشد، سؤال پرسیدن یک نقطه ی عطف رشد طبیعی در کودک است. برای آن ها کتاب های داستانی تصویری بخوانید و زمینه ی شناخت و بحث درباره ی جانوران دست آموز، خانواده، مردم و محیط فراهم آورید.

معمولاً می تواند کلمات ” مکانی” را مانند زیر، کنار، پشت و رو را درک کند. 

کودکان آرام آرام، روابط  و طبقه بندی اشیاء را بر پایه ی نشانه های ادراکی ویژه، مانند رنگ، اندازه، شکل موارد استفاده می فهمند. برای آنها امکان گروه بندی اشیاء از نظر رنگ، شکل، اندازه و کارکرد فراهم آورید.

کودکان آرام آرام دو چیز را با هم مقایسه می کنند و کوچک تر و بزرگ را تشخیص می دهند.

 برخی درکی از زمان را پیدا می کنند و می فهمند که شب بعد از روز می رسد.

می تواند بگوید که او یک پسر است یا دختر و می تواند به شما بگوید آیا بچه های دیگر پسرهستند یا دختر.

کودک در این سن باید:

• اسم رنگ های آشنا را بلد باشد

• شباهت و تفاوت را درک کند
• خلاقانه تر وانمود کند و خیال پردازی کند
• دستورهای سه قسمتی را اجرا کند
• بخش های داستان را به خاطر بسپارد
• زمان را بهتر بشناسد(صبح، ظهر، شب…)
• بشمارد و مفهوم شمارش را درک کند
• با اشکال و رنگ ها موضوعات را مرتب سازی کند
• پازل مناسب سنش را کامل کند
• موضوعات و تصاویر معمول را تشخیص داده و شناسایی کند 

 

 

• ویژگی های حرکتی کودکان سه تا چهارساله:

 

از سه سالگی به بعد کودکان کنترل بیشتری براندام تحتانی و حرکات خود پیدا می کنند، کودک در این سن با اعتماد و اطمینان بیشتری می دود، می تواند به طرف عقب و در حالی که به یک طرف خم شده، راه برود و روی یک پا تعادل خود را حفظ کند. او اغلب از پله بالا می رود و با دو پا یک پله پایین بیاید. او از پریدن مسافت های کوتاه بدون افتادن لذت می برد.

کودکان در این سن باید:

• از پله ها بالا و پایین برود و متناوباً گام بردارد
• به توپ  لگد بزند، آن را پرتاب کند و آن را بگیرد
• به راحتی به سمت عقب و جلو راه برود
• بدون اینکه بیافتد به جلو خم شود 

         مهارت های دست و انگشتان:   

• باید به راحتی چیزهای کوچک را نگه دارد و صفحات کتاب را ورق بزند
• قیچی مناسب سن را استفاده کند
• شکل یک آدم را با دو تا چهارقسمت از بدنش ترسیم کند
• در بطری را باز کند 

 

 

• ویژگی های اجتماعی و عاطفی کودکان سه تا چهار ساله

 

کودک سه ساله ی  شما درآغاز یادگیری نحوه ی برخورد با دیگران است. شروع به درک مهارت های اجتماعی مانند به اشتراک گذاشتن و مهربان بودن می کند و این زمانی است که احساس امنیت و شادی می کند و در باقی مواقع ممکن است آن را فراموش کند.

کودکان آرام آرام می اندیشند که هویتی جدا از دیگر اعضای خانواده دارند. آنها  به اعتماد به نفس نسبی دست می یابند و خود را به عنوان “من” می شناسند و احساساتی نسبت به خود پیدا می کنند. آن ها اشتباه خود را یا انکار می کنند و یا آن را به گردن دیگری می اندازند. کودکان را بی آنکه احساس کنند از ارزششان کاسته شود، راهنمایی کنید تا اشتباه خود را بپذیرند. 

آن ها آرام آرام، با مشاهده ی حالت چهره ها احساس های دیگران را تشخیص می دهند. سه سال و نیمه هایی که از پیوندهای عاطفی محکم بهره مند هستند، در مقایسه با سایر هم سالان خود از بلوغ اخلاقی بیشتری برخوردارند، این دسته از کودکان که سیراب از مهر و محبت هستند به خواسته های دیگران بیشتر توجه می کنند. این کودکان از معاشرت با دوستان خود لذت بیشتری می برند و در برنامه های اجتماعی شرکت فعال تری دارند. 

آن ها احساس شوخ طبعی و میل به خندیدن و تکرار کلمات و موقعیت های بسیار کودکانه را دارند و از شعرها، چیستان ها، لطیفه های ساده و دست انداختن کلامی دیگران لذت می برند.

سه ساله ها عاشق برچسب های اخلاقی هستند. برایشان قصه بگویید، داستان هایی درباره ی آدم های خوب و بد تعریف کنید و در پایان بپرسید، کدامشان خوب و کدام کار بد کردند.

برچسب را متوجه عمل کودک کنید، به جای اینکه بگویید: دختر یا پسر بد، چه بهتر که عمل بد او را نکوهش کنید

بازی کودکان ۳ و ۴ سال

صحبت و بازی با هم سالان برای بچه ها مهم است، اما احتمالاً نقش آن برای سه ساله ها بیش از سایر کودکان است.

کودک به دنبال بازی است اما این بازی را ترجیج می دهد با دیگران داشته باشد و به دنبال هم بازی است. از بازی با یکدیگر لذت می برند و نسبت به هم دلبستگی عمیق احساس می کنند. بچه ها هنگام بازی درس های اخلاقی مهمی را یاد می گیرند. آن ها در معاشرت باهم، چه هنگام صحبت و بازی و چه در بگو مگو و نزاع از نقطه نظرهای یکدیگر آگاه می شوند و ضرورت احترام متقابل را می آموزند. اینکه نمی توانند همیشه حرفشان را به کرسی بنشانند، اگر با دیگران راه نیایند، دیگران هم متقابلاً با آن ها راه نمی آیند. اگر کسی را بزنند، کتک خواهند خورد. 

شرایطی فراهم شود تا مشارکت، رعایت نوبت و بازی های دسته جمعی را تجربه کنند. 

در این مرحله، کودکان به بازی های ساختمانی در بیرون از خانه، زیر و روی میز بازی کردن و بازی های نمایشی اجتماعی علاقه نشان می دهند. ویژگی این بازی ها درک فزاینده از نیاز به بحث و کفتگو، طرح و برنامه ریزی، مشارکت و بازی کردن و رها کردن بازی بر اساس قواعد مورد پذیرش است.

مهارت های حرکتی ظریف در نتیجه بازی با قطعات، فعالیت های هنری ساده مانند مشغول کار شدن با قیچی و مهره ها، بازی با وسایل موسیقی و چوب آلات به سرعت رشد می کند. 

از سه سالگی به بعد جداول و پازل های پیچیده تر مورد نیاز است، نکته ی مهم و قابل توجه این است که کودکان در این سن بیشتر به متصل کردن قطعات به یکدیگر علاقه دارند تا ساختن کل تصویر یا وسیله.

بازی با مواد نرم مانند خمیر، یک فعالیت مناسب و جذاب است. در این زمان کشیدن نقاشی به طور خود به خود افزایش می یابد این نقاشی ها از نظر رنگ، شکل و محتوا با همدیگر تفاوت دارند و معمولاً سوژه های آن ها مردم، خانه، وسایل نقلیه، گل ها و حیوانات هستند. 

ممکن است بخواهند فعالیت عروسک بازی را که در برنامه های مناسب تلویزیون دیده اند خودشان اجرا کنند. وقتی که مشغول بازی گروهی هستند هر یک نقش دیگری را مشخص می کند. 

مشغول شدن به بازی های خیالی به کودک کمک می کند تا بر هیجانات شدید فائق آید. به جای اینکه برای او منطقه ممنوعه تعیین کنید بگذارید که او در جاهایی که برای بازی کردن کودک مناسب است به بازی کردن بپردازد.

او دوست دارد نقاشی کند، تکه های بزرگی از کاغذ یا رنگ ها و ابزار نوشتاری در اختیار آن ها قرار دهید. اما مدل نقاشی لازم نیست و بگذارید او هر چه می خواهد بکشد و خلاق باشد. نام تصاویر که کشیده می شود را سؤال کنید و درباره ی آن صحبت کنید، به همه نشان دهید و تشویق کنید.

اشیاء مختلفی مانند کاموا و … تهیه کنید تا کودک روی کاغذ بچسباند و چیزهای مختلف را حس کند و بسازد.

هنگام بازی با کودک سه ساله تان به او آموزش ریاضی دهید متلاً به طبقه بندی لگوها بر اساس شکل و رنگ بپردازید، می توانید کودکتان را با موضوع ارتفاع، طول و پهنای اشیاء آشنا نمایید. از طریق بازی انداختن توپ در سبد و شمردن آنها آموزش شمردن دهید.

 کودک ۳ یا ۴ ساله از ریتم لذت می برد و شما می توانید این را با فراهم کردن موسیقی، آوازها و … تشویق کنید. قافیه ها و آهنگ لغات در پیشرفت مهارت های کودکان بسیار اهمیت دارد.

 

لجبازی کودکان

اغلب لجبازی کودکان در سن ۳تا۴ سالگی رخ می دهد، در این گونه مواقع والدین باید با برخورد درست و مناسب، شیوه ی تربیتی درستی را پیش بگیرند. اغلب اوقات لجبازی های کودکان هدف دار هستند و اگر کودک بداند با کج خلقی به آن هدف نمی رسد، احتمال کمی دارد که به این کار مبادرت کند. البته گاهی اوقات کودکان فقط به این دلیل لجبازی می کنند که بیش از حد خسته و یا به شدت از نظر روحی برانگیخته شده اند ولی نمی توانند احساساتشان را به درستی بروز دهند

 

• دلایل لجبازی کودکان   

 

• محک زدن اطرافیان و جلب توجه
• فشار والدین برای تربیت صحیح
• فرصت ندادن به بچه ها 
• خستگی یا گرسنگی
• نداشتن آزادی عمل کودک و دخالت در کارهای وی
• بی توجهی و بی مهری والدین
• تقلید از دیگران و بدآموزی ها
• بیماری های مداوم
• تولد نوزاد جدید
• دلایل ژنتیکی

 

 

• درمان لجبازی کودکان

 

• به کودک گوش کنید و جر و بحث نکنید
• با آنها ارتباط برقرار کنید نه اجبار
• به آن ها گزینه بدهید 
• همیشه خونسرد بمانید
• به آن ها احترام بگذارید
• با آن ها کار کنید و مذاکره نمایید
• یک محیط مبت آمیز در خانه ایجاد کنید 
• از سیستم تشویق استفاده کنید
• کودک را وادار به عجله و شتاب زدگی نکنید
• حواس کودک را پرت کنید
• خودتان الگوی خوبی باشید
• در مقابله با لجبازی کودکان عصبانی نشوید
• به خواسته آن ها گوش دهید
• به کودکتان حق انتخاب دهید

 

 

در سه سال و نیمه گی ناگهان ممکن است هماهنگی و اعتماد به نفس خود را از دست دهد

در این سن صبر کردن را برای مدت کوتاهی درباره ی چیزهایی که می خواهد، یاد می گیرد، مانند ” صبر کن تا بعد از خوردن ناهار بیرون برویم”.

در این سن دنیای واقعی و خیالی کودک در هم آمیخته است و به گونه ای است که بعضی اوقات تشخیص واقعیت از تصورات برای او مشکل است و یک مراقب بی تجربه و کم سابقه ممکن است کودک را نسبت به واقعیات کم توجه تصور کند.