اختلال نقص توجه و تمرکز در کودکان _نشانه های این نقص _درمان این اختلال
⭐مقدمه⭐
امروزه با بچه هایی در دنیای اندیشه برخورد می کنیم که آرام و قرار ندارند و نمی توانند مدتی ساکت بنشینند، زیرا اکثر کودکان امروزی در محیط آپارتمان بزرگ می شوند.
کودکانی که دایم در حال جنب و جوش هستند.
اغلب مادران نگران رشد جسمی و ذهنی کودک خود هستند و دوست دارند بدانند آیا فرزندشان دچار تأخیر در رشد نشده اند.و از هوش بالایی برخوردار خواهد بود یا نه. آنان گاهی دچار نگرانی های بی مورد می شوند و گاهی هم به این مسائل بی توجهی نشان می دهند.
در حالتی که هیچ عاملی نمی تواند فکر بعضی از کودکان را منحرف کند، ولی فکر بعضی از کودکان را به آسانی می توان از انجام کارها منحرف کرد. ذهن اغلب یک ساله ها را در مقایسه با کودکان بزرگ تر به سادگی نسبتاً بیشتری می توان از موضوعی منحرف کرد.اگر کودک یک ساله دارای ذهن بسیار انحراف پذیر باشد، هنگامی که عصبانی می شود می توانید با شکلک درآوردن یا آواز خواندن، فکر او را از مسئله دور کنید.
مثلاً اگر به طرف یک گلدان شکستنی می رود سریعاً یک اسباب بازی به او نشان دهید، به احتمال زیاد خواهید توانست علاقۀ او را به سوی اسباب بازی برگردانید. اگر میل ندارد صورتش را بشویید، می توانید این کار را به صورت بازی درآورید و او از مقاومت دست خواهد کشید.
در مقابل، یک کودک یک سالۀ دارای تمرکز حواس در برابر تلاش های شما برای به انحراف کشیدن علاقه اش مقاومت خواهد کرد. اگر مشغول بازی با یک اسباب بازی باشد و آن را از دست او بگیرید، وسیلۀ دیگر را قبول نخواهد کرد. اگر سرگرم فعالیتی باشد، هنگامی که سعی کنید با او حرف بزنید تا توجهش جلب شود، شما را نادیده خواهد گرفت.
معمولاً در مراجعه‌های که به روانشناس دنیای اندیشه میشود، شاهد مواردی هستیم که مادران از بی توجهی و کم‌توجهی فرزندشان نگران هستند. شکایت‌ها حاکی از آن است که کودک عموماً از فعالیتی به فعالیت دیگر روی می‌آورد و به‌اصطلاح دائماً از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و واقعاً نمی‌تواند برای طول مدت زمان معینی روی یک فعالیت متمرکز گردد. گاهی اوقات شکایت والدین این است که کوچک‌ترین صدا و محرک خارجی حواس فرزندانشان را از فعالیت و احیاناً تکلیفی که انجام می‌دهد، پرت می‌کند. نکته‌ای که اکثر این والدین را به شدت مضطرب ساخته، این است که فکر می‌کنند کودکشان دچار اختلال ”بیش‌فعالی توأم با نقص توجه“ یا ADHD باشد، یا حداقل این نقص توجه را به‌صورت اختلالی جدی می‌پندارند، متأسفانه گاهی برخی منابع اطلاع‌رسانی غلط، سرمنشأ بروز چنین نگرانی‌هائی در والدین میشود.. در حالیکه باید توجه داشت ملاک‌های متعددی برای تشخیص چنین اختلال بی‌توجهی را به‌عنوان یک اختلال رشدی در کودک مشخص می‌سازد.
⭐پدیده کم توجهی یا اختلال کمبود توجه چیست؟
پدیده کم توجهی یا اختلال کمبود توجه ، توصیف وضعیت کودکانی است که عمدتا بدون دلیل خاصی بی‌توجهی ، زود برانگیختگی و در بسیاری از مواقع نسبت به سن تقویمی و عقلیشان بیش فعالی از خود نشان می‌دهند. اگر چه اختلال کمبود توجه عمدتا با رفتار زیاده فعالی یا بیش فعالی همراه است، اما این نقیصه میتواند همراه با رفتار نابهنجار بیش فعالی و یا بدون آن ، مورد تشخیص واقع گردد.
ویژگی‌های کودکان و دانش آموزان مبتلا به اختلال کمبود توجه
بی‌توجهی
_عدم توجه حداقل در سه مورد از موارد زیر در رفتار کودک یا دانش آموز مبتلا قابل مشاهده است:
_در اغلب مواقع در تمام کردن کارهایی که خود شروع نموده است، به شکست و ناکامی مواجه است.
_غالبا به نظر می‌رسد که به موضوع مورد نظر گوش نمی‌دهند.
_همواره به آسانی آشفته و دچار حواس پرتی میشود.
_در تمرکز حواس روی تکالیف مدرسه و یا کارهایی که نیاز به توجه جدی دارد، با مشکل مواجه است.
_در انجام فعالیتهای مربوط به بازی نیز با مشکل روبه‌رو میشود.
_برانگیختگی سریع
در کودکی که دچار اختلال کمبود توجه است، حداقل سه مورد از موارد زیر قابل ملاحظه است:
_اغلب قبل از فکر کردن کاری را شروع می‌کند.
_بطور افراطی از یک فعالیت به فعالیت دیگری می‌پردازد.
_بدون آن که از نظر شناختی اختلالی داشته باشد، در نظم دادن به کار با مشکل مواجه است.
_نیاز به نظارت و سرپرستی مداوم دارد.
_مرتب در کلاس فریاد می‌زند.
_تحمل رعایت نوبت در بازیها و فعالیتهای گروهی ندارد
⭐پیدا کردن و مشخص کردن سر منشأ این اختلال
بهترین رویکرد در مواجهه با مشکل بی‌توجهی و کم‌توجهی (و سایر مشکلات رشدی)، این است که دقیقاً بررسی کنیم که کدامیک از عملکردهای کودک دچار اختلال شده است. آیا مشکل از برنامه‌ریزی حرکتی و پیگیری و دنبال کردن عملکردهای متوالی است؟ آیا او درست متوجه صحبت‌ها و چیزهائی که از او خواسته‌ایم شده است؟ آیا مشکل دریافت حواس (بینائی، شنیداری و…) دارد؟ آیا نسبت به محرکها بیش واکنشی نشان می‌دهد یا کم‌واکنشی؟ تنها در صورت پاسخگوئی به سئوالات است که می‌توانیم منشأ اصلی مشکلات بی توجهی کودک را شناسائی کرد و در رفع این مشکل به کودک کمک کرد.
# مشکلات برنامه‌ریزی حرکتی
برخی کودکان بی‌توجه و کم‌توجه، در برنامه‌ریزی و انجام فعالیتهای پیچیده و متوالی دچار اشکال هستند. مثلاً فعالیتی نظیر لباس پوشیدن را درنظر بگیرید: ممکن است این فعالیت از ۱۰ فعالیت کوچکتر دیگر تشکیل شده باشد: در آوردن لباس قبلی، کشیدن کشو یا باز کردن کمد، انتخاب لباس مناسب، تا کردن و جا دادن لباس قبلی، پوشیدن لباس، مرتب کردن و به حالت اولیه درآوردن کمد و کشو، بستن دکمه‌ها، زیپ لباس و مرتب شدن در مقابل آینه و … کودکی که در انجام توالی‌ها دچار اشکال است، ممکن است فقط دو یا سه مرحله را انجام دهد و به ناگاه دچار حواس‌پرتی شود و دائماً لازم باشد موارد و توالی‌های بعد را به او تذکر داده و یادآوری کرد: ”لباساتو سر جاش گذاشتی؟“، ”دکمه‌هاتو بستی؟“… در واقع مشکل چنین کودکی حواس‌پرتی نیست بلکه او توالی و برنامه‌ریزی حرکتی برای زنجیره‌بندی را از دست داده است. یا مثلاً برای آماده شدن، بلوز و شلوارش را پوشیده ولی زنجیره توالی بعد یعنی پوشیدن جوراب و کفش را گم کرده است.
#مشکلات پردازش محرک‌های دیداری فضائی
کودکی که با چنین مشکلی مواجه است، ممکن است نیازی به استفاده از عینک نداشته باشد، چون چشمهایش کاملاً و بدون هیچ مشکلی می‌بینند، مشکل آنجاست که کودک نمی‌تواند آنچه را می‌بیند پردازش و سازماندهی کند. در چنین صورتی مثلاً اگر شما وسیله‌ای را در اتاق کودک پنهان کنید ممکن است به‌جای اینکه کودک معقولانه در جاهای مختلف اتاق آن را جستجو کند، تنها به گوشه‌ای از اتاق خیره شود یا فقط قسمتی از اتاق را بگردد و عنوان کند هرجا را که ممکن بود دنبالش گشتم. کودکانی که به چنین مشکلاتی مبتلا هستند ممکن است گاهی به برخی از محرکها بیش از حد توجه نشان دهند و گاهی به برخی دیگر کمتر از میزان لازم توجه نمایند. گاهی اوقات مشکل در اینجاست که کودک نمی‌تواند بین آنچه می‌بیند و آنچه می‌شنود، ارتباط لازم را برقرار سازد.
#مشکلات پردازش محرک‌های شنیداری
کودک ممکن است در دریافت اصوات مشکلی نداشته باشد، ولی در پردازش کردن صداهائی که می‌شنود و در به خاطر سپردن آنها مشکل داشته باشد. مثلاً اگر همزمان سه دستور به او بدهید: ”استکانت رو بذار توی ظرفشوئی، کفشت را بپوش و باباتو صدا کن که بری مدرسه“، ممکن است که چنین کودکی، در عین حال که سه دستور را کاملاً شنیده است، فقط دو مورد اول را پردازش کرده، به خاطر بسپارد. در نتیجه فقط دو مورد اول را انجام می‌دهد و چنین به نظر برسد که او به مورد آخر توجه نکرده است.
⭐ چگونه توجه و تمرکز کودکان دنیای اندیشه را افزایش دهیم؟
برای کار روی توجه و تمرکز کودکان، اولین قدم جلب توجه آنهاست. برای این کار باید روش هایی را به کار بگیریم که برای کودک جذاب و بازی گونه باشد. در این صورت توانمندی های کودک در زمینه توجه به نحوی گسترش می یابد که در طول زندگی برای وی مفید خواهد بود. سعی مادر دنیای اندیشه بر این است که به کودکان مهارت هایی را آموزش دهیم تا هر دو نوع توجه را داشته باشند. در شیرخوارگی که مغز در حال رشد است، باید روی توجه کلی کار کرد. افزایش تجربه ها و انجام بازی هایی که مهارت توجه را افزایش می دهند، در این میان بسیار کمک کننده است. در سنین بالاتر یعنی پیش دبستانی یا دبستان، می توان از بازی هایی استفاده کرد که کودک را وارد جزییات زندگی می کند و به عبارتی تمرکز وی را افزایش می دهد. هر چه توجه در یک کودک افزایش یابد، در آینده میزان تمرکز او بالاتر خواهد رفت. مثلا اگر در سن پایین با کودکی در مورد گل وحشی صحبت کنیم، در بزرگسالی وقتی وارد یک باغ گل می شود، توجهش بیشتر به گل های وحشی خواهد بود و روی آنها تمرکز می کند. نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد، تازگی و نوظهوری مطالبی است که به کودک آموزش داده می شود. اگر مطلبی تازگی داشته باشد، باعث برانگیختگی و افزایش دقت هنگام یادگیری می شود. وقتی مطلبی تازگی ندارد، کودک حس خستگی و خواب آلودگی پیدا می کند. در مدرسه برای آنکه توجه دانش آموزان را جلب کنیم، باید مطالب نوظهور باشند. بچه ها به همین دلیل به کارهای گروهی و متواتر علاقه نشان می دهند.
درزیر به یک سری ازین بازی ها میپردازیم:
#بازی هایی که میتواند برای افزایش توجه و تمرکز کودک مفید باشند 
– دو تصویر که بسیار شبیه هم هستند و فقط چند اختلاف با هم دارند را به کودک نشان بدهید و از او بخواهید این اختلاف ها را پیدا کند.
– روی کارت هایی به اندازۀ ۵×۷ سانتی متر یک شکل انسان یا حیوان بکشید و قسمتی از آنها را ناقص بگذارید. از کودک بخواهید شکل ها را تکمیل کند.
– اگر کودک به مدرسه می رود، روی کارت هایی کلمه ای بنویسید، سپس یک حرف، دندانه، سرکش را نگذارید و از کودک بخواهید ایراد کلمه را پیدا کند.
– مانند بالا، کلمه هایی را روی کارت بنویسید که یک حرف، سرکش، دندانه بیشتر داشته باشد، از کودک بخواهید که بخش اضافی را پیدا کند و دور آن را خط بکشد.
_ جدول کلمات، جورچین و بازی با کارت میتواند قدرت تمرکز کودک روی کلمات، اعداد و تصاویر را بالا ببرد. پازل تصویری که در آن، بچه‌های کوچکتر باید به‌دنبال یک غلط یا یک شی پنهان در تصویر بگردند، میتواند توجه و تمرکز کودک را بالا ببرد.
_مرتب‌کردن: مرتب‌کردن و تمرکز رابطه‌ی خیلی قوی‌ای دارند. دنبال‌کردن دستور تهیه غذا، چیدن میز و مرتب‌کردن اشیاء به ترتیب حروف الفبا، فعالیت‌هایی هستند که به کودکان کم‌تمرکز کمک می‌کنند.
_نشستن: در این بازی کودک تمرین می‌کند که بتواند مدت زمانی را فقط در یک‌جا، بدون تکان‌خوردن بنشیند.
_مجسمه‌بازی .:کودک دراین بازی سعی میکندروی فریزشدن تمرکز کند .
منبع:رشد(شبکه ملی مدارس)
گردآوری:بهناز ممیز
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مهدکودک و پیش دبستانی دنیای اندیشه (دنیای نوابغ سابق) می باشد